Яшчэ ўлетку 2020 года, да міжнароднага дня шахмат, наш кіраўнік і галоўны трэнер Віктар Барскі даваў інтэрв'ю газеце "7 дзён". Надрукавалі яго моцна скараціўшы, таму мы вырашылі падзяліцца з вамі поўнай версіяй.
Дырэктар «Шахматнага дома» аб сваім клубе, шахматах і дзецях
Шахматы - гульня сапраўды дзіўная! Цікавасць да яе з кожным годам не згасае, а наадварот, прыцягвае ўсё больш і больш людзей. Пра тое, якую карысць прыносіць грамадству гульня ў шахматы, а таксама пра многае іншае, нам раскажа кіраўнік клуба «Шахматны дом» Віктар Барскі.
– Раскажыце, калі ласка, як адбылося ваша знаёмства з шахматамі? Калі вы зразумелі, што хочаце прысвяціць гэтаму занятку сваё жыццё?
– Я пачаў гуляць у шахматы яшчэ ў дзяцінстве: калі мне было 6 гадоў, мой тата і брат навучылі мяне асноўным правілам, а ўжо ў 9 гадоў я пайшоў на секцыю шахмат у Мінскім дзяржаўным палацы дзяцей і моладзі, дзе займаўся ажно да паступлення ва ўніверсітэт. У малодшых і сярэдніх класах гэта хутчэй развівалася як хобі, а потым, калі я, пасля заканчэння школы, выканаў норму кандыдата ў майстры спорту, і калі прыйшоў час выбіраць, чым займацца пасля заканчэння універсітэта я прыйшоў да таго, што маёй прафесійнай дзейнасцю застануцца шахматы.
– Шахматы - гэта ўсё ж такі гульня або від спорту?
– Для мяне, адназначна, гэта від спорту. Многія шахматныя партыі доўжацца ад 4 да 4,5 гадзін, а гэта велізарны стрэс для псіхікі і фізічнага стану чалавека, таму прафесійны шахматыст павінен быць у добрай фізічнай форме і валодаць маральнай устойлівасцю, інакш ён не будзе вытрымліваць такога напружання.
– Калі шахматыст на працягу доўгага часу не гуляе, ён можа страціць спрыт?
– Так, вядома. У яго застануцца нейкія веды, напрыклад, пра тое, як разыгрываць пачатак партыі, гуляць у канкрэтных канчатках, дзе могуць быць розныя суадносіны фігур, але цяжэй і даўжэй будуць прымацца рашэнні. Зараз вельмі шмат шахматыстаў выкарыстоўваюць розныя анлайн-платформы, якія дазваляюць ім гуляць хоць цэлы дзень, што дапамагае нават ва ўмовах пандэміі падтрымліваць сваю форму. Цяпер на розных серверах адначасова могуць збірацца і гуляць да 150 тысяч чалавек з усяго свету.
– А што для вас ёсць у шахматах, чаго няма ў іншых відах спорту? Наколькі моцна ў вас памянялася ўяўленне пра шахматы за апошнія гады?
– Першапачаткова ў мяне была дзіцячая цікавасць, але цяпер я разумею, што шахматы для мяне - гэта ўнутрана і вонкава вельмі прыгожая гульня, якая валодае сваёй эстэтыкай, мне падабаецца тое, як яна пабудавана і тое, што ў ёй закладзена інтэлектуальнае і маральнае проціборства. Часта перамагае не той, хто лепш падрыхтаваны да канкрэтнай гульні, а той, хто маральна і фізічна ўстойлівы і развіты.
Аж да старэйшых класаў я быў шахматыстам-спартсменам, таму што вельмі часта і шмат гуляў і браў удзел у турнірах, але ўжо пасля заканчэння універсітэта, калі я стварыў свой клуб і стаў трэнерам, бачанне шахмат трохі змянілася, паколькі я гляджу на іх з пункту гледжання перадачы свайго вопыту і ведаў і навыкаў. Ёсць такая ходкая фраза, што шахматы - гэта універсальны трэнажор розуму для дзяцей. Нават калі дзіця і не збіраецца ў будучыні станавіцца гросмайстрам, на яго шахматы вельмі моцна паўплываюць, нават калі ён празаймаўся гады 3-4: у першую чаргу яны развіваюць лагічнае мысленне і самастойнасць, паколькі падчас гульні чалавек можа разлічваць толькі на самога сябе.
– Якую, на вашую думку, карысць грамадству можа прынесці гульня ў шахматы?
– Калі мы распрацоўвалі канцэпцыю і місію для свайго клуба, адной з нашых глабальных мэтаў было развіццё інтэлектуальнага патэнцыялу беларускай нацыі з дапамогай гульні ў шахматы, паколькі гэта дапамагае дарослым і дзецям фармаваць шматлікія важныя жыццёвыя кампетэнцыі. Чым больш дзяцей будуць займацца шахматамі, тым больш карысці для грамадства ў далейшым прынясуць: яны могуць станавіцца навукоўцамі, бізнесменамі. Ёсць шмат прыкладаў, калі прадпрымальнікі звязваюць свой поспех з тым, што калісьці прафесійна або паўпрафесійнай займаліся шахматамі.
– Скажыце, калі ласка, а як у вас з'явілася ідэя стварэння шахматная дома?
– На чацвёртым курсе, падчас вучобы ва універсітэце, я пайшоў у секцыю ў палац дзяцей і моладзі, у якой раней займаўся, і пачаў там працаваць трэнерам. Мне вельмі спадабалася праца з дзецьмі, і я ўбачыў, што шмат каму гэта цікава, і іх захапляе гульня ў шахматы. У мяне было шмат ідэй, якія хацелася рэалізаваць самому і гэта можна было б зрабіць праз стварэнне уласнага клуба. Я атрымаў маральную і ідэйную падтрымку ад сваіх блізкіх і сяброў, што дазволіла мне вырашыцца на стварэнне «Шахматнага дома».
– У вас ёсць свая методыка навучання?
– На базе методык і праграм славутых савецкіх шахматыстаў выпрацавалася, з пэўнымі зменамі, і мая ўласная. Яна адаптаваная пад сучасныя рэаліі. Раней дзяцей не бралі ў шахматы, калі іх узрост не дасягаў 8-9 гадоў. Цяпер жа нармальным узростам пачатку заняткаў шахматамі можна лічыць 5 гадоў. Дзецьмі лёгка засвойваюцца правілы і прынцыпы гульні.
Ёсць таксама асобныя методыкі, якія ўжываюцца і ў нашым клубе, разлічаныя на групы з дзецьмі ад 3 гадоў: навучанне праходзіць у гульнявой форме, і наша галоўная задача - гэта развіццё мыслення з дапамогай шахмат. Нягледзячы на тое, што яны вучацца даўжэй, пад канец першага года навучання яны самі гуляюць ўсю шахматную партыю. Галоўнае - каб дзіцяці гэта падабалася, прымушаць гуляць нікога не трэба, каб не адбіць у дзяцей жаданне і далей займацца шахматамі.
Таксама ў нас ёсць і дарослыя групы, у кожнай з якіх займаецца каля 5-6 чалавек.
– На чым вы робіце акцэнт у навучанні ў сваім клубе?
– Спартыўныя поспехі - гэта толькі адна з задач клуба. Асноўнай мэтай я ўсё ж стаўлю развіццё інтэлектуальнага і культурнага патэнцыялу кожнага чальца «Шахматнага дома». Як дарослыя, так і дзеці займаюцца ў вельмі сяброўскай абстаноўцы, і гэта адно з галоўных дасягненняў, якога нам удалося дамагчыся. Кожны трэнер гатовы дапамагаць як дзіцяці, так і даросламу, у дасягненні яго мэтаў. Мне такі падыход бліжэй, чым той, дзе ўсё разлічана на атрыманне спартыўных вынікаў, паколькі дзеці будуць і далей любіць шахматы. Галоўнае - гэта развіваць ўнутраную матывацыю.
– Вашаму клубу ўжо 3 гады. Скажыце, калі ласка, якіх вынікаў вам і чальцам Шахматнага дома ўдалося дасягнуць за гэтыя гады?
– У першую чаргу ў нас павялічылася аўдыторыя і колькасць клубаў: на момант пачатку пандэміі у нас было 2 клуба ў Мінску, у якіх сумарна займалася каля 300 чалавек. Чальцы «Шахматнага дома» ужо неаднаразова займалі прызавыя месцы на чэмпіянатах горада, зараз мы рухаемся ў напрамку рэспубліканскіх чэмпіянатаў.
Многія выяўляюць жаданне займацца шахматамі прафесійна, і мы ім на трэніроўках распавядаем пра тое, што на дадзены момант адбываецца ў свеце шахмат, паказваем партыі, якія гуляюць лепшыя шахматысты свету - гэта дазваляе ім адчуваць дачыненне да таго, што адбываецца ў шахматным свеце.
– Скажыце, а як вы будзеце святкаваць Міжнародны дзень шахмат?
– Мы плануем зладзіць дадатковы святочны турнір, а таксама праінфармуем ўсіх чальцоў клуба пра свята, каб яны гэты дзень правялі за гульнёй у шахматы са сваімі роднымі і блізкімі.
